હિંદુઓના નજરે જોઈએ તો જે લોકો સતપંથમાં આકર્ષિત થયા, એ લોકોને એમ કહેવામાં આવ્યું કે કલિયુગનો સાચો હિંદુ ધર્મ તો માત્ર સતપંથ છે. સતપંથ દશાવતાર ગ્રંથમાં ભગવાન વિષ્ણુના દસમાં અવતારને ભ્રષ્ટ કરી તેને હઝરત મૌલા અલી બતાવ્યો. આવા અલીને હિંદુઓ કોઈ પણ સંકોચ વગર સ્વીકારી લે એ માટે તેનું નામ ભારતીય/હિંદુ ઢબ વાળું નામ “નિષ્કલંકી નારાયણ” આપવામાં આવ્યું. આવી વાતોનો અર્થ એ થાય છે કે હિંદુઓના વિશ્વાસનો અને ભોળપણનો લાભ લઇને તેમને છેતરવામાં આવ્યા.

કોઈને છેતરવા હોય તો સૌથી પહેલું કામ જે કરવું પડે છે એ છે જૂઠ્ઠું બોલવું. એટલેજ કહેવામાં આવે છે સતપંથનો પાયો જુઠ્ઠાણા ઉપર નાખવામાં આવ્યો છે. સ્વાભાવિક છે કે સતપંથનું એક જૂઠ પકડાઈ જાય, એટલે તેને છુપાવવા બીજું જૂઠ તૈયાર કરવામાં આવે. બીજું જૂઠ પકડાય એટલે ત્રીજું જૂઠ તૈયાર કરવામાં આવે. કારણ કે આવું ન કરે તો સતપંથની દુકાન બંધ થઇ જાય. જૂઠ ઉપર જૂઠ ચાલ્યાજ કર્યું. આ રીતે જૂઠની શૃંખલા આજ દિવસ સુધી ચાલી રહી છે. આવા જૂઠ ઉપર તૈયાર કરેલ છેતરામણીઓનો દોર પણ વર્ષો સુધી સતત ચાલતો રહ્યો છે.

ધર્મ એ માણસ જાતમાં નૈતિકતાના મૂલ્યનું સિંચન કરનાર હોય છે, જેમાં જૂઠનો કોઈ દિવસ સ્થાન ન હોય. પણ આ જૂઠ ઇસ્લામના પ્રચાર પ્રસાર માટે હોવાના કારણે, તાકિયાના સિદ્ધાંત પ્રમાણે સતપંથના પ્રચારકોને જૂઠ્ઠું બોલવામાં શરમના બદલે ગૌરવ દેખાવા લાગ્યું. યુક્તિ પૂર્વક બોલવામાં આવેલ જૂઠને પકડી પડવું એ સામાન્ય માણસ માટે બહુજ અઘરું હોય છે. એટલે જૂઠના દમ ઉપર કરેલ પ્રચારના કારણે સતપંથના પ્રચારકોને જલદીથી સફળતાઓ મળતી ગઈ. જલદીથી મળતી સફળતાઓના કારણે “તાકિયા” એવું ઘર કરી ગયું કે છેતરામણીની કળાને અવગુણના બદલે સદગુણ તરીકે ઇસ્લામમાં જોવામાં આવે છે. વર્ષોથી ચાલતા તાકિયા/છેતરામણી/જૂઠને જીવનના વ્યવહારોમાં વણાઈ ગયેલ હોવાના કારણે ઘણા પરિવારોના સંસ્કારોમાં પણ જોવા મળે છે. આજે જૂઠ બોલવું એ ખરેખર એક વ્યસન થઇ ગયું છે.

સમાજમાં વાતાવરણ એવું થઇ ગયું છે કે કોણ ક્યારે કેવી રીતે જૂઠ્ઠું બોલી જાય એ ખબર ન પડે. એના કારણે લોકો એક બીજા ઉપર વિશ્વાસ મૂકવાથી પહેલાં વિચાર કરી રહ્યા છે. એટલે સમાજના કર્તાહર્તાઓનો વધુ પડતો સમય અને માનસિક શક્તિઓ જૂઠથી સમાજનો બચાવ કરવામાં ખર્ચાઈ રહ્યો છે. જૂઠ સમાજની બૌદ્ધિક શક્તિને નબળી પાડે છે. કારણકે ઘણી વાર જૂઠને પકડી પાડવા અથવા જૂઠથી બચવા માટે અધિકાંશ બૌદ્ધિક શક્તિઓ વપરાઈ જાય છે. સમાજ વિકાસ માટે જરૂરી પ્રમાણમાં બૌદ્ધિક શક્તિઓ બચતી નથી.

આ પુસ્તકની પ્રસ્થાવનાની શરૂઆતમાં હિન્દી ભાષાનું એક સૂત્ર જણાવેલ છે કે, “વહ મૂર્ખ હોતા હૈ જો સિર્ફ સચ કો હી જાનતા હૈ, સચ ઔર જૂઠ કે ફર્ક કો નહીં જાનતા”. માટે આપણે મુર્ખ નથી બનવું. જૂઠને ઓળખવાની તાકાત રાખશું તોજ ખરી સચ્ચાઈ શું છે એ સમજી શકશું. એટલા માટે આપણો તાકિયાનો અભ્યાસ ખૂબજ જરૂરી છે.

પણ પરિસ્થિતિ ન બદલાય ત્યાં સુધી આપણે આ સમાજમાં જીવવાનું છે. માટે આપણે આવા જૂઠથી બચવા માટે પહેલાં જૂઠનો અભ્યાસ કરવો પડશે. જૂઠને જીવનમાં ઉતારવા માટે નહિ, પણ જૂઠથી પોતાનો અને સમાજનો બચાવ કરવા માટે. જેથી કરીને ખરા અર્થમાં સમાજનો વિકાસ ખૂબ ઝડપી રીતે થઇ શકે.

કચ્છ કડવા પાટીદાર જ્ઞાતિમાં ૫૦૦ વર્ષ પહેલાં સતપંથ સમસ્યા ઊભી થવા પાછળનું મૂળમાં જે પ્રકારે તાકિયાનો પ્રયોગ કરવામાં આવેલ છે, તેની વિસ્તૃત જાણકારી આ પુસ્તકના પેજ ક્ર. ૩૩૩ થી ૩૪૧ (સ્લાઈડ ૧૪૨ થી ૧૫૮) માં આપેલ છેજ. તાકિયાની અનુમતિ આપતી કુરાન અને હદીસ (મુહમ્મદ પૈગંબરના ઉપદેશો અને જીવન વૃત્તાંત ઉપરથી તૈયાર કરવામાં આવેલ પુસ્તક જે મુસલમાનો માટે માર્ગદર્શક ગ્રંથ છે)ની આયાતોની પણ જાકારી આપેલ છે. છતાં ટૂંકમાં તાકિયાની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ (characteristics) આ પ્રમાણે છે.

1.    ઇસ્લામના જેહાદ માટેનું મોટામાં મોટું હથિયાર છે… તાકિયા.

2.    તાકિયા શબ્દનો મતલબ છે “છેતરવું, ગુપ્ત રાખવું”.

3.    ઇસ્લામ ધર્મને નુકસાનથી બચાવવા માટે, પોતાના રક્ષણ માટે અને ઇસ્લામનો હિત સાચવવા માટે, જુઠ્ઠાણાં કે ખોટી વાતનો ઉપયોગ કરવાની રહસ્યમય રીતને તાકિયા કહેવાય છે.

4.    તાકિયાના કારણે ખોટું બોલવું એ, નૈતિકતા અને સૈધ્દાંતિક મૂલ્યોથી જોડાયલું નથી. ફક્ત ઇસ્લામના પ્રચાર કરવો અને તેમ કરતી વખતે પોતાનો બચાવ કરવો એટલુંજ છે.

5.    એક મુસલમાનને ઇસ્લામ ધર્મની નિંદા કરવા તેમજ પોતે મુસલમાન નથી એવું જાહેર કરવાની છૂટ છે. અગર એવું કરવાથી ઇસ્લામનું હિત સચવાતો હોય તો. પણ એવું કરતી વખતે એ વ્યક્તિને દિલથી ઇસ્લામ સાથે વફાદાર રહેવું જોઈએ.

6.    તાકિયામાં સોગંદ લઈને ખોટું બોલવું, વ્યસન કરવું, દારૂ પીવો અને વિકૃત નિવેદનો કરી છેતરવું વગેરે સામેલ છે. તેવીજ રીતે કોઈ પણ પ્રકારનું જુઠાણું ચલાવી પોતે “શિકાર અથવા નિર્દોષ” હોવાનું “નાટક” પણ કરવાની છૂટ છે.

7.    દુશ્મનને ગૂંચવવા, મૂંઝવવા અને તેના ભાગલા પાડવા માટે તાકિયાને હથિયાર તરીકે વાપરવામાં આવે છે.

8.    કોઈ ધર્મ જુઠ્ઠાણું અને છેતરપિંડીનો અંગીકાર કરી શકે એ લોકોની કલ્પનાની બહાર હોય છે. એટલે કલ્પના બહાર હોવાના કારણે તાકિયા કામ કરી જાય છે.

તાકિયા ઉપર વિશ્વભરના સંશોધનકારો દ્વારા ખૂબ કામો કરવામાં આવ્યા છે અને અનેક લેખો તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. તેમાંથી એક લેખને ખાસ તમારા ધ્યાનમાં રાખવા જેવો છે. જર્નલ ઓફ એશિયન સ્ટડીસ વોલ્યુમ ૭૦, ક્ર ૧ (ફેબ્રુઆરી) ૨૦૧૧ ના અંકના પાના ક્ર ૯૯માં છપાયેલ “તાકિયા એન્ડ આઈડેંટીટી ઇન એ સાઉથ એશિયન કમ્યુનીટી” નામમાં લેખમાં લેખક શફીક વિરાણી તાકિયા વિષે લખે છે કે “Taqiyya is normally practiced by minority or otherwise disadvantaged groups of Muslims who fear negative repercussions should their real faith become known.“ એનો મતલબ એવો છે કે “લઘુમતી વર્ગ કે તકલીફમાં હોય એવા મુસલમાનો પોતાનો ખરો ધર્મ જાહેર કરવાથી તેમના વિષે આવનાર નકારાત્મક પ્રતિક્રિયાઓના ડરથી સામાન્ય રીતે તાકિયા પાળતા હોય છે”

એજ લેખના પાના ક્ર ૧૩૧માં લખે છે કે “Many other Gupti communities across South Asia hold to a much stricter practice of taqiyya. Their prayer houses are called mandirs or dharmashalas rather than jamaat-khanas, they are extremely reticent to discuss their devotion to the imam, and, in rare instances, even family members may not be aware of their Ismaili inclinations” જેનો ગુજરાતીમાં અર્થ છે કે “સાઉથ એશિયા વિસ્તારના ઘણા ગુપ્તી સમુદાયોમાં સખત તાકિયા પળાય છે. તેમના ધાર્મિક સ્થળોને જમાતખાનાના બદલે મંદિર કે ધર્મશાળા કહેવામાં આવે છે. તેઓ, તેમની ઈમામ (હઝરત અલીના વંશમાં જન્મેલ હાલ જેણે “નિષ્કલંકી નારાયણ” કહેવામાં આવે છે. – આ ખુલાસો અમારા તરફથી છે) પ્રત્યે પોતાની શ્રદ્ધા અને ભક્તિ વિષે ખુલ્લી ચર્ચા કરવાથી બચે છે. અને અમુક કિસ્સાઓમાં તેમના પરિવારજનોને પણ તેમના ઈસ્માઈલી વલણની ખબર હોતી નથી.”

પાના ક્ર ૧૩૨માં જણાવેલ છે કે “For centuries, as an act of self preservation, Ismailis scattered throughout the world held to the strictest taqiyya, blending in with the majority communities among whom they lived. Taqiyya thus became deeply ingrained, an almost instinctive defense mechanism.“ જેનું ગુજરાતી ભાષાંતર છે કે “સેંકડો વર્ષો સુધી સ્વ-બચાવના પગલાં રૂપે દુનિયાભરમાં ફેલાયલા ઈસ્માઈલીઓએ સખત તાકિયાને વળગી રહ્યા જેમાં તેઓ બહુમતી સમુદાય સાથે મિશ્રિત થઇ ગયા. આના કારણે તાકિયા એક સ્વાભાવિક સ્વ-બચાવ તંત્ર રૂપે ખૂબજ ઊંડું ઊતરી ગયું.

તાકિયા ઉપર એક બીજી મહત્ત્વની ઘટના ધ્યાને લેવા જેવી છે. વર્ષ ૧૮૬૬માં મુંબઈ હાઈ કોર્ટનો એક કેસ જેણે “આગા ખાન કેસ” અથવા “ખોજા કેસ” કહેવામાં આવે છે, એ કેસમાં કોર્ટ સામે પ્રશ્ન હતો કે ઈસ્માઈલી ખોજાઓનો ધર્મ કયો? કેસના અંગ્રેજ જજ જસ્ટીસ અર્નાલ્ડએ સતપંથ દશાવતાર ગ્રંથ ઉપર મુખ્ય આધાર રાખીને ચુકાદો આપ્યો કે ઈસ્માઈલીઓ ધર્મના મુદ્દા ઉપર “શિયા મુસલમાન” છે. એ ચુકાદામાં જજ પોતાનું અવલોકન વિષય ટીપ્પણી કરી છે કે…

ગુજરાતીમાં અર્થ છે:

ઉપર આપેલ જાણકારીનો સાર એવો છે કે તાકિયાનું સતત પાલન કરી સતપંથીઓ…

1.    પોતાનો અસલ ધર્મ છુપાવી રાખે છે અને

2.    સતપંથની સ્થપના, અસ્તિત્વ, રક્ષણ તેમજ પ્રચાર પ્રસાર માટે પણ તાકિયાનો ઉપયોગ કરે છે.

માટે બીજીવાર તમે ક્યાંક એવી વાત સાંભળોકે સતપંથમાં સુધારા કરી નાખ્યા, ઘણાં ફેરફારો કરીને ઇસ્લામી તત્ત્વો દૂર કરીને હવે ચોખ્ખો હિંદુ બની ગયા છે, તો તમે સમજી જજો કે આ વાતોની પાછળ “તાકિયા”ની ચાલ છે. આ વાત કેવળ એક જૂઠ છે. છેતરપિંડી કરવાનો નવો પેંતરો છે, ફસાતા નહીં. હવે પછી સતપંથના સાધુઓ અગર કહે કે સતપંથ હિંદુ ધર્મ છે, તો સમજી જજો કે એ પણ એક જૂઠ છે, તાકિયાનો એક પ્રયોગ છે.

સતપંથીઓને અગર હિંદુ કહેવડાવવું હોય, તો સતપંથમાં સુધારો કરવાની જરૂર નથી, માત્ર સતપંથ છોડવાની જરૂર છે.