– C.A. શ્રી રમેશભાઈ માવજી વાગડિયા

ક્યારેક કુદરત આપોઆપ નિર્ણય લેતી હોય છે કે હવે આમ થવુંજ જોઈએ. જેમાં સૌની ભલાઈ છુપાયેલી હોય છે. સમાજમાં પણ એવી એવી ઘટનાઓ ઘટતી હોય છે કે જેને લઈને કુદરતને પણ અમુક ઘટનાઓ માટે એવા પરિબળો ઊભા કરવા પડતા હોય છે કે જે સમાજના બહોળા વર્ગ માટે વરદાન રૂપ સાબિત થાય. એવુંજ કંઈક કુદરતને મંજૂર હશે કે જેથી સમાજમાં સતપંથ સનાતનને મુદ્દે વર્તમાન ક્રાંતિની શરુઆત આકસ્મિક રીતે થઇ હશે, એવું મારું માનવું છે. તેમાં અમુક વ્યક્તિઓને કુદરત નિમિત્ત પણ બનાવતી હોય છે. વર્તમાન ક્રાંતિની શરુઆત થવી તે કંઈ પૂર્વનિયોજિત પગલું નહોતુંજ. મેં જેમ પહેલાં કહ્યું કે કુદરતજ પોતે અમુક ઘટનાઓને આકાર આપતી હોય છે જે છેવટે ચળવળ અથવા તો ક્રાંતિમાં પરિવર્તિત થઈ જાય. અનેક એવી ઘટનાઓ સમાજમાં ઘટતી હતી જે કુદરતને મંજૂર નહોતું. તેના અમુક કારણોનો મેં અભ્યાસ કર્યો અને તેનું બારીકાઇથી અવલોકન કર્યું. અવલોકન કર્યા પછી મને એમ લાગ્યું કે નીચેના કારણોને લઈને સનાતન સમાજમાં મોટી ચળવળોમાંની વર્તમાન સનાતની ચળવળની શરુઆત થઇ. આમ તો સમય સમયાંતરે અનેક નાની મોટી ચળવળો થઇ છે. પણ મોટી ક્રાંતિઓમાં ગણતરી થાય એવી આ વર્તમાન ક્રાંતિ ઉર્ફે ચળવળની વાત કરું છું. આ ચળવળ તા. ૭.૮.૨૦૦૯ (૦૭-ઓગસ્ટ-૨૦૦૯) પછી કેન્દ્રીય સમાજના લોકોમાં સતપંથ-સનાતન મુદ્દે થયેલ ચળવળ છે.

આ પહેલાં સતપંથ સનાતન મુદ્દા પર બે મુખ્ય ક્રાંતિઓ થઇ ગઈ તેનાથી આપણે સૌ સુવિદિત છીએજ. એક ક્રાંતિના પ્રણેતા હતા સાંખલા પરિવારના વીર પુરુષ શ્રી કેશરા પરમેશ્વરા. અને બીજી ક્રાંતિના પ્રણેતા હતા આદ્ય સુધારક શ્રી નારાયણજી રામજી લીંબાણી અને શ્રી રતનશી ખીમજી ખેતાણી. ત્રણે પુરુષોએ જ્ઞાતિને સતપંથની નાગચૂડમાંથી ઉગારી અને આપણા મૂળ ધર્મ સનાતન ધર્મના માર્ગ તરફ વાળી હતી. અને જ્ઞાતિ ઉપર ઘણો મોટો ઉપકાર કર્યો હતો. પહેલી ક્રાંતિ વખતે શ્રી કેશરા પરમેશ્વરાએ જ્ઞાતિના અમુક પરિવારોને સનાતન ધર્મના સ્વમીનારાયણ સંપ્રદાય તરફ વાળ્યા. પણ જ્ઞાતિનો બહુ મોટો વર્ગ સતપંથ ધર્મની નાગચૂડમાંથી બહાર આવી શક્યો નહિ. ત્યાર પછી લગભગ એક સો વરસ પછી જ્ઞાતિમાં સતપંથ-સનાતન મુદ્દે બીજી ક્રાંતિની શરુઆત થઇ. તેમાં જ્ઞાતિના અમુક પરિવારો શ્રી નારાયણજી રામજી લીંબાણીની પ્રેરણાથી સનાતન ધર્મના આર્ય સમાજ સંપ્રદાય તરફ વળ્યા હતા. તેજ અરસામાં જ્ઞાતિ વીર સેવક વડીલ શ્રી રતનશી ખીમજી ખેતાણીની આગેવાની હંઠળ વાંઢાયના સંત શ્રી ઓધાવરામજી મહારાજના માર્ગદર્શન હેઠળ જ્ઞાતિને નવો વળાંક મળ્યો અને સમગ્ર જ્ઞાતિ ભગવાન શ્રી લક્ષ્મીનારાયણને પોતાના ઇષ્ટદેવ તરીકે માનવા લાગી ગઈ. જ્ઞાતિ પીરાણા સતપંથને તિલાંજલિ આપીને સનાતન ધર્મનો અંગીકાર કરવા લાગી. કચ્છ – ગુજરાતના ગામેગામ જ્યાં કચ્છ કડવા જ્ઞાતિના પરિવારો રહેતા હતા ત્યાં ઈમાંમશાહ બાવાના ખાનાઓનો ત્યાગ કરીને ઇષ્ટદેવ ભગવાન શ્રી લક્ષમીનારાયણના મંદિરોની સ્થાપના થવા લાગી. ગામેગામ સનાતની લોકોએ સનાતન સમાજની સ્થાપનાઓ કરી.

આના મૂળમાં હતી આપણી આજની સનાતની ઓળખ ધરાવતી આપણી કેન્દ્રીય સમાજ, જેને રજિસ્ટર ભલે ૧૯૬૦માં કરી હોય પણ તેની મૂળ સ્થાપના બંધારણીય રીતેતો શ્રી રતનશી ખીમજી ખેતાણીના પ્રમુખ પદે ૧૯૩૭-૩૮માંજ કરવામાં આવી હતી. જ્ઞાતિનો બહોળો વર્ગ આપણા મૂળ સનાતન ધર્મના પ્રવાહમાં ભળી ગયો. પણ અફ્સોસ એ વાતનો રહ્યો કે જ્ઞાતિના અમુક પરિવારોને લઈને સતપંથ ધર્મનો જડમૂળથી નાશ ન થયો. ગામેગામ આ સમસ્યા રહી ગઈ. ગામેગામના ખાનાઓનું વિસર્જન આપણે તે અરસામાં કરી ન શક્યા. સુધારક વડીલો થોડાક અતિ વધારે વિશ્વાસમાં રહી આશ્વસ્ત થઇ ગયા કે હવે માત્ર ૧૦% જેટલાજ ભાઈઓ સતપંથમાં છે તે જતે દહાડે આપણી સાથે આવી જશે. આ તેમનો વિશ્વાસ ભ્રામક પુરવાર થયો જેના માઠાં ફળ આજે પણ આપણને ખાવાં પડી રહ્યાં છે. આ આપણી જ્ઞાતિની કમનસીબી કહીએ કે કમજોરી. પણ હકીકત આપણી સામે જ છે. જ્ઞાતિ આજ દિવસ સુધી તેની આડ અસરો ભોગવી રહી છે. પહેલી બે ક્રાંતિઓનો આપણે ઊંડાણથી અભ્યાસ અત્યારે કરી નથી રહ્યા. કારણકે તેનો ઈતિહાસ આપણી પાસે મોજૂદ જ છે. અત્યારે આપણે ફક્ત એ વિષય ઉપર ચર્ચા કરવી છે કે એવા કયા કારણોને લીધે સમાજમાં વર્તમાન ક્રાંતિની શરુઆત થઇ અને સનાતની ચળવળકારોને તે ક્રાંતિની શરુઆત કરવી પડી.

1.    કેન્દ્રીય સમાજમાં સતપંથના ભાઈઓની ખોટી દખલગીરી: સનાતનીઓ દ્વારા ઊભી થયેલી, સનાતનીઓ માટે ઊભી થયેલી, સનાતનીઓના હિતોની રક્ષા કરવા માટે ઊભી થયેલી ફક્ત અને ફક્ત સનાતની ઓળખ ધરાવતી આપણી કેન્દ્રીય સમાજમાં સતપંથના ભાઈઓની ખોટી દખલગીરી વર્તમાન ક્રાંતિનું મુખ્ય કારણ બન્યું.

2.    કેન્દ્રીય સમાજના તત્કાલીન હોદ્દેદારો અને મોવડીઓનું સતપંથના ભાઈઓ તરફી કૂણું વલણ: કેન્દ્રીય સમાજમાં શ્રી પ્રેમજીભાઈ પુંજા પ્રમુખ હતા, ત્યાર બાદ સમાજના હોદ્દેદારો, ટ્રસ્ટી મંડળ તેમજ મોવડીઓનું કોઈક અકળ કારણોને લઈને સતપંથના ભાઈઓ તરફ કૂણું વલણ જોવામાં આવ્યું. સતપંથ ધર્મને સદાય માટે ત્યાગવાવાળા લોકો દ્વારા અને તેમના માટે ઊભી થયેલી કેન્દ્રીય સમાજમાં સતપંથ ધર્મ/મતમાં આસ્થા ધરાવતા ભાઈઓને શા માટે પ્રવેશ આપવામાં આવતો હતો? જે સમજાતું નહોતું.

3.    કેન્દ્રીય સમાજમાં સતપંથના ભાઈઓને આપવામાં આવતું સભ્યપદ: કેન્દ્રીય સમાજની સ્થાપનાના ઉદ્દ્યેશ્યોને નેવે મૂકીને ગેર બંધારણીય રીતે, વિના તપાસે સતપંથમાં આસ્થા ધરાવતા લોકોને સભ્યપદ આપવામાં આવી રહ્યું હતું. કોઈ પણ વ્યક્તિ સભ્યપદની અરજી કરે તો તેને સભ્ય બનાવી આપવામાં આવતું, તેની પૂરતી તપાસ કરવામાં આવતી નહિ કે એ સનાતની છે કે સતપંથી છે. હદ તો ત્યારે થઇ કે વર્ષ ૨૦૧૦માં ઉજવવામાં આવનારા કેન્દ્રીય સમાજના સુવર્ણજયંતી મહોત્સવમાં ફક્ત રૂ. ૫૦૦/- ની પાવતી ફડાવીને કૂદકેને ભૂસકે સતપંથના ભાઈઓને સભ્યપદ આપવામાં આવતું હતું. જેનાથી કેન્દ્રીય સમાજને નબળી પરિસ્થિતિમાં મૂકવાની રમત થવા લાગી. ભવિષ્યમાં સમાજમાં વર્ગવિગ્રહ થાય અને કોમી ઝગડાઓ થવાના બીજ રોપી સમાજની એકતા, સંપ, સંગઠન અને શાંતિના માહોલને નુકસાન પહોંચાડવાનું આ કૃત્ય જોઈ સનાતનીઓની લાગણી ખૂબ મોટે પાયે દુભાવવા લાગી.

4.    કેન્દ્રીય સમાજના તત્કાલીન હોદ્દેદારો અને મોવડીઓનો સનાતની ભાઈઓ તરફ દુર્લક્ષતા: સતપંથના ભાઈઓ તરફથી સમાજના સનાતની ભાઈઓને છાસવારે થતી તકલીફો પ્રત્યે કેન્દ્રીય સમાજ દ્વારા આંખ આડા કાન કરવામાં આવતા. અને જ્યારે વાત વણસે અને સનાતની ભાઈઓ તરફથી સમાજમાં ફરિયાદ કરવામાં આવે ત્યારે સનાતનીઓને ભોગે સતપંથ તરફી થતા “કહેવાતા” સમાધાનોના કારણે સનાતનીઓમાં ફેલાયલી અત્યાચાર અને અન્યાયના કારણે આક્રોશની લાગણી પણ એક મુખ્ય કારણ હતું.

5.    કેન્દ્રીય સમાજમાં સતપંથના ભાઈઓનો પગ પસેરો: સતપંથના ભાઈઓની પોતાની સતપંથ સમાજ હોવા છતાં, જે તેમની નથી એવી સનાતની ઓળખ ધરાવતી કેન્દ્રીય સમાજમાં પગપેસારો થવા લાગ્યો. કેન્દ્રીય સમાજ જાણે બોડી બામણીનું ખેતર હોય તે રીતે તેમાં વિધર્મીઓનો પગપેસારો થતો રહ્યો હતો. જેનાથી સ્વાભાવિક છે કે સમયાંતરે સનાતનીઓને પોતાના ઘરમાં નબળી પરિસ્થિતિમાં મૂકવાની આ ચાલ હતી, જે સર્વેને દેખાવા લાગી.

6.    કેન્દ્રીય સમાજની સનાતની ઓળખને ભૂંસાવી નાખવાના પ્રયત્નો: સુધારક વડીલો દ્વારા કેન્દ્રીય સમાજનું નિર્માણ એટલા માટે કરવામાં આવ્યું હતું કે અન્ય હિંદુ જ્ઞાતિઓને ખબર પડે કે સનાતનીઓ ચોખ્ખા હિંદુ છે અને તેઓ સતપંથ સમાજથી જુદા છે. સતપંથ ધર્મના લીધે અન્ય હિંદુ પ્રજામાં આપણી ઓળખ એક મુમના મુસલમાન તરીકે થતી હતી. તે આપણા વડીલોને હંમેશને માટે ભૂંસવી હતી. એટલેજતો સતપંથ જોડે અને સતપંથીઓ જોડે તેઓએ સદન્તરે છેડો ફાડ્યો હતો અને સતપંથ સમાજથી અલગ સનાતન સમાજ ઊભો કર્યો હતો. જેને આજે આપણે કેન્દ્રીય સમાજ તરીકે ઓળખીએ છીએ. એટલુંજ નહિ એજ રીતે ગ્રામ્ય સ્તરે પણ સનાતન સમાજો ઊભા કરવામાં આવ્યા. પણ પાછળથી કેન્દ્રીય સમાજમાં કોણ જાણે કેમ આ સતપંથવાળો સડો પેસી ગયો હતો, તે સારાં ફળોને પણ સડો લગાવી રહ્યો હતો.

7.    સતપંથના ભાઈઓ કેન્દ્રીય સમાજના સભ્ય થયા પણ વફાદાર તો સતપંથ સમાજને જ રહ્યા: અમુક સતપંથના ભાઈઓએ સતપંથ છોડ્યા વગર પાછલા બારણેથી કેન્દ્રીય સમાજમાં ઘૂસણખોરી તો કરી. પણ તેઓ કોઈ દિવસ કેન્દ્રીય સમાજને વફાદાર રહ્યા નહિ. અને પોતાની આસ્થા પીરાણા સતપંથ અને ઈમામાંશાહ બાવામાં કાયમ રાખી. તેનો મોટામાં મોટો દાખલો એ છે કે જ્યારે પણ સતપંથીઓ અને સનાતનીઓ વચ્ચે વિવાદ હોય અને મધ્યસ્થીમાં કેન્દ્રીય સમાજ હોય, ત્યારે કેન્દ્રીય સમાજનો નિર્ણય ન માની, માત્ર પીરાણાનો નિર્ણય માનવામાં આવતો. કેન્દ્રીય સમાજની સર્વોપરિતા આજે પણ તેઓ સ્વીકારે એમ નથી. જો સાચે પોતાને કેન્દ્રીય સમાજના વફાદાર ગણતા હોત તો આવું ન કરત. કેટલો મોટો દ્રોહ એ લોકોએ આપણી સમાજ સાથે કર્યો હતો તે આપણે સનાતનીઓ તે વખતે સમજી શક્યા નહોતા.

8.    કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓની સનાતન શબ્દ પ્રત્યે નીરસતા: પ્રમુખશ્રી વાલજીભાઈ વાડિયાના વખતમાં સતપંથના ભાઈઓનો પગપેસારો કેન્દ્રીય સમાજમાં ખૂબ વધી ગયો હતો. શ્રી વાલજીભાઈ વાડિયાએ ધનસુરા સનાતન સમાજના મોવડીઓને એમ કહી દીધું કે ધનસુરા કચ્છ કડવા પાટીદાર સનાતન સમાજનું જે નામ વરસો પહેલાં વડીલોએ નાખ્યું છે તેમાંથી “સનાતન” શબ્દને કાઢી નાખો. શા માટે ભાઈ? શું તેમને સનાતન શબ્દ પ્રત્યે સૂગ હતી કે પછી તમે પીરાણા સતપંથ સંસ્થાના હાથની કઠપૂતળી બની ગયા હતા? કંઈ સમજાતું નહોતું. કારણ કે તેમની સનાતન સમાજ પ્રત્યે અને સનાતનીઓ પ્રત્યે વફાદારી જાહેરમાં દેખાતી નહોતી.

9.    કેન્દ્રીય સમાજને ધર્મ સાથે કંઈજ લેવા-દેવા નથી: તત્કાલીન પ્રમુખો, હોદ્દેદારો, મોવડી મંડળના સદસ્યો એમ કહેવા લાગી ગયા હતા કે કેન્દ્રીય સમાજને ધર્મ સાથે કંઈ લેવા-દેવા નથી. આ સમાજ એક ધર્મ નિરપેક્ષતાવાળો સમાજ છે. અરે એટલે સુધી એમની જો હુકમી થઇ ગઈ હતી કે સમાજની કોઈપણ સભામાં અથવા તો કોઈ પણ જાતના મેળાવામાં સનાતન ધર્મનો જય ઘોષ કે ભગવાન શ્રી લક્ષ્મીનારાયણનો જયઘોષ પણ બોલાવી શકતા નહોતા.

10. કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓની સતપંથના કાર્યક્રમોમાં હાજરી: ઈમામશાહ બાવા અને પીરાણા સતપંથ આપણી જ્ઞાતિને લાયક ધર્મ નથી એવું સુધારક વડીલોને લાગ્યું હતું. એટલા માટેજ તો આપણા સુધારક વડીલોએ આપણી કેન્દ્રીય સમાજની સ્થાપન છેક ૧૯૩૮ માં કરી હતી અને તેના પછી ૧૯૪૫માં તેજ સમાજે વાંઢાયમાં આપણા કુળદેવી મા ઉમિયા માતાજીના મંદિરની સ્થાપના કરી હતી. પણ તેજ સંસ્થાના તત્કાલીન અને માજી પ્રમુખો અને મોવડીઓ સતપંથ સમાજ દ્વારા ઊભા થતા ઈમામાંશાહ અને નિષ્કલંકી નારાયણના મંદિરોના ઉદ્‍ઘાટન પ્રસંગોમાં જવાની નૈતિક મનાઈ હોવા છતાં ત્યાં શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરવા જતા હોય, તો તેનાંથી સનાતનીઓની લાગણી તો દુભાયને? તેમને પોતાના સમાજ પ્રત્યે ચિંતા તો થાય ને?

11. કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓનું પક્ષપાતી વલણ અને સનાતન ધર્મ પ્રત્યે દુર્લક્ષતા: સતપંથના ભાઈઓને જરા સરખી પણ સનાતનીઓ તરફથી ખરોજ પાડવામાં આવે ત્યારે સતપંથ સમાજ અને પીરાણું આખું તે ભાઈના પડખે ઊભું હોય છે. બીજી બાજુ કેન્દ્રીય સમાજના પોતાના જ સનાતન ભાઈઓને સતપંથ તરફથી કંઈક કનડગત થાય તો તે કેન્દ્રીય સમાજમાં ફરિયાદ કરે ત્યારે કેન્દ્રીય સમાજનું તત્કાલીન મોવડી મંડળ આંખ આડા કાન કરે, તો તેને કેટલી હદ સુધી ચલાવી લેવાય?

12. સતપંથના ભાઈઓ એમ માનવા લાગી ગયા હતા કે “મારું એ મારું અને તારું મારું સહિયારું”: કેન્દ્રીય સમાજના તત્કાલીન મોવડીઓનું સતપંથ તરફી વલણ એટલું બધું કૂણું થઇ ગયું હતું કે સતપંથના ભાઈઓ એમજ માનવા લાગી ગયા હતા કે કેન્દ્રીય સમાજમાં તેઓ પૂરેપૂરો હક્ક ધરાવે છે. સતપંથના ભાઈઓ એમ કહેવા લાગી ગયા હતા કે “મારું એ મારું અને તારું મારું સહિયારું”. આ ક્યાંનો ન્યાય કહેવાય?

13. કેન્દ્રીય સમાજ દ્વારા સનાતનીઓના ભોગે સતપંથ તરફી થતા કહેવાતા સમાધાનો: સનાતની ભાઈઓ અને સતપંથના ભાઈઓ વચ્ચે થતા ઝઘડાઓના મૂળમાં તો સતપંથ ધર્મ જ હોય છે. પછી બહારથી ભલે તે સામાજિક ઝઘડો લાગતો હોય પણ તેના મૂળમાં તો બાવા ઈમામાશાહ પ્રેરિત પીરાણા સતપંથ ધર્મ જ હોય છે. આવા ઝઘડાઓના ઉકેલનો વિષય જ્યારે કેન્દ્રીય સમાજ પાસે આવે ત્યારે જે સમાધાનો થતા તે મોટા ભાગે સતપંથને ખોટી રીતે છાવરવા સતપંથના ભાઈઓ તરફીજ થતા. ભોગવવાનુંતો સનાતન પક્ષને જ આવતું.

14. જન આક્રોશ: ઉપરોક્ત જણાવેલા કારણોને લઈને કેન્દ્રીય સમાજના સનાતની ભાઈઓમાં કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓ પ્રત્યે પ્રચંડ આક્રોશ હતો. અમે લોકોએ જ્યારે ભારતભરના ઘટક સમાજોમાં જઈને સનાતન ધર્મ અને સમાજ જાગૃતિની અનેક સભાઓ કરી, ત્યારે એ જન આક્રોશને લોકોના મુખારવિંદ ઉપર દેખાતો હતો. અને આગળ જતાં તે એક જન આંદોલનમાં પરિવર્તિત થઇ ગયો.

આજના દિવસે સંસ્કારધામ દેસલપર મુકામે સમદુઃખિયા લોકો ભેગા થયા હતા. સમદુઃખિયા લોકો એટલે કે જે લોકો ઉપર સતપંથના ભાઈઓએ તદ્દન ખોટા કોર્ટ કેસો કર્યા હતા અથવા તો જે લોકોને સતપંથના ભાઈઓએ એક યા બીજા કારણોને લઈને હેરાન પરેશાન કર્યા હતા. એવા લોકો સંસ્કાર ધામમાં ભેગા થયા હતા. સનાતની ભાઈઓમાં એક જબરજસ્ત આક્રોશ હતો. આક્રોશ એ વાતનો હતો કે આપણી માતૃ સંસ્થા (કેન્દ્રીય સમાજ)ની સતપંથ બાબતે બેવડી નીતિ અખત્યાર થઇ રહી હતી. સતપંથના લોકોને થાબડ થોબડ કરવી અને સનાતનીઓના ભોગે સતપંથના લોકો સાથે ધાર્મિક અને સામાજિક પ્રશ્નો બાબતે સમાધાનો કરવા. કેન્દ્રીય સમાજના તત્કાલીન હોદેદ્દારોને એ પણ જ્ઞાન (ભાન) નહોતું કે સનાતની ઓળખ ધરાવતો કેન્દ્રીય સમાજ ધાર્મિક બાબતે સતપંથના ભાઈઓ જોડે કોઈ પણ જાતનું બાંધ-છોડ ન કરી શકે. તેઓ આ વાત પણ ભૂલી ગયા હતા કે પીરાણા સતપંથની ઓળખ એક મુસ્લિમ ધર્મ તરીકે થતી હોવાથી આપણા સુધારક વડીલોએ તે સતપંથનો અને સતપંથ સમાજનો કાયમને માટે ત્યાગ કરીને શુદ્ધ સનાતનીઓ માટે એક સનાતન સમાજ ઊભો કર્યો હતો. અને એ સમાજ એટલે આજનો આપણો કેન્દ્રીય સમાજ છે. એજ સનાતની કેન્દ્રીય સમાજના તત્કાલીન હોદ્દેદારો સતપંથના લોકોને થાબડ થોબડ કરી છાવરવા લાગ્યા હતા.

જેમ આઝાદી પછી કોન્ગ્રેસની સરકારોએ ભારતમાં બહુમત હિંદુ પ્રજાને ભૂલી જઈને લઘુમતી મુસલમાન પ્રજાને થાબડ થોબડ કરી વોટ બેન્ક ઊભી કરી હતી. કાંઇક એવુંજ આપણા કેન્દ્રીય સમાજમાં બની રહ્યું હતું. કેન્દ્રીય સમાજની સ્થાપનાના મૂળભૂત ઉદ્દેશો અને હેતુઓને તેઓ સાવજ ભૂલી ગયા હતા. તેઓને સનાતની ભાઈઓના કલ્યાણની કોઈજ ચિંતા ન હતી. મારી ભાષામાં કહું તો સમાજના કહેવાતા હોદ્દેદારો અને અગ્રણીઓ સનાતની ભાઈઓ તરફે આંખ આડા કાન કરવા લાગી ગયા હતા. તેઓના મતે કેન્દ્રીય સમાજને ધર્મ બાબતે (સનાતન ધર્મ બાબતે) કંઈ જ લેવા દેવા નથી. બીજી બાજુ કેન્દ્રીય સમાજનો બહોળો સનાતની વર્ગ એમ સમજતો હતો કે સતપંથ ધર્મીઓ માટે તેમના માઈ-બાપ સમાન પીરાણા સંસ્થા હતી. અને સનાતનીઓ માટે તેના માઈ-બાપ સમાન સંસ્થા હતી તો તે એક માત્ર આપણો કેન્દ્રીય સમાજ. પણ અફસોસ એ વાતનો હતો કે કેન્દ્રીય સમાજના તત્કાલીન હોદ્દેદારો તે વાતને સાવજ ભૂલી ગયા હતા. તેઓને ફક્ત ચિંતા હતી તો પોતાની ખુરસીઓ બચાવવાની. આ બાબતનો સમાજના સનાતની ભાઈઓમાં ભયંકર આક્રોશ હતો.

સંસ્કારધામમાં તા. ૦૨-ઓગસ્ટ-૨૦૦૯ના ભેગા થવામાં સનાતનીઓનું કોઈ પૂર્વ આયોજન ન હતું: કારણ ફક્ત એજ હતું કે આગામી અંદાજે બે વર્ષમાં સંસ્કાર ધામમાં ઇષ્ટદેવ ભગવાન શ્રી લક્ષ્મીનારાયણના મંદિરની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા બાબતે સનાતની ભાઈઓ અનાયાસે ભેગા થયા હતા. અને ત્યારે સૌ સનાતનીઓના મનમાં એક વાતતો ચોક્કસ હતી કે સતપંથ બાબતે કેન્દ્રીય સમાજ નક્કર પગલાં ન ભરતું હોય તો આપણું શ્રી લક્ષ્મીનારાયણ કેન્દ્ર સ્થાન સનાતનીઓના ધાર્મિક અને સામાજિક હક્કો માટે કેન્દ્રીય સમાજ વિરુદ્ધ લડાઈ લડી શકે એમ છે. સનાતનીઓને એમ લાગી રહ્યું હતું કે કેન્દ્રીય સમાજ જો અમારી ફરિયાદ ન સાંભળતી હોય તો શ્રી લક્ષ્મીનારાયણ કેન્દ્ર સ્થાન તો આપણનું – સનાતનીઓનું આઉઘું જ છે જ. તે આપણી વાત જરૂર સાંભળશે. પણ સનાતનીઓની તે આશા પણ આજ દિવસ સુધી ઠગારીજ નીવડી છે. આ વાતને લઈને તે દિવસની સાંજે હાજર સૌ સનાતનીઓ સંસ્કારધામમાં વાળુ (રાત્રી ભોજન) કરીને ભેગા થયા અને તેના મુખ્ય સૂત્રધાર હતા પ્રખર સનાતની ભાઈ શ્રી હિંમતભાઈ રતનશી ખેતાણી અને શ્રી રમેશભાઈ વાગડિયા. ત્યાં નક્કી કરવામાં આવ્યું કે આવતી કાલે કેન્દ્રીય સમાજનું મોવડી મંડળ વાંઢાય આવવાનું છે ત્યારે તેઓને સંસ્કારધામમાં બોલાવીને સનાતનીઓના હક્કો બાબતે અને સતપંથના ભાઈઓ દ્વારા થતા ખોટા કોર્ટ કેસો બાબતે ફરિયાદ કરવી.

કેન્દ્રીય સમાજને લેખિત ફરિયાદ કરવી એવો સુઝાવ: ઉપરોક્ત ચર્ચાઓ ચાલતી હતી ત્યારે સનાતની ભાઈ શ્રી રમેશભાઈ વાગડિયાએ સુઝાવ આપ્યો હતો કે આપણે સતપંથ બાબતે જે કંઈ તકલીફો થઇ છે તેનો વિસ્તારપૂર્વક લખાણ કરીને એક પત્ર બનાવવામાં આવે અને તે પત્ર આપણે કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓને આવતી કાલે સુપરત કરીએ. પણ માત્ર પત્ર લખવાથી કંઈજ નહિ વળે. જે કંઈ કહેવું હોય તે આપણે મૌખિક કહેશું પડશે, મોઢા-મોઢ કહેશું. એવો સૂર આવ્યો એટલે પત્ર લખવાનું ટાળવામાં આવ્યું.

તા. ૦૩ -ઓગસ્ટ-૨૦૦૯ ના દિવસે કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓ સાથે મુલાકાત: આ દિવસે કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓ બપોર પછી ૩.૦૦ વાગે સંસ્કાર ધામની મુલાકાતે આવ્યા ત્યારે સનાતની ભાઈઓ જોડે એક બેઠક યોજાઈ હતી. ત્યારે એક બાજુ કેન્દ્રીય સમાજના પ્રમુખ અને અન્ય મોવડીઓ હતા અને બીજી બાજુ હિંમતભાઈ ખેતાણી, રમેશભાઈ વાગડિયા અને ગુજરાત કંપાથી આવેલા વસંતભાઈ લીંબાણી, પુનમભાઈ ધોળુ જેવા અનેક સનાતની ભાઈઓ ઉપસ્થિત હતા. સતપંથના ભાઈઓની જે કનડગત થતી હતી તેની સનાતની ભાઈઓ તરફથી વિસ્તારપૂર્વક અને જુસ્સાભેર જોરદાર રજૂઆત કરવામાં આવી. તે વખતે કેન્દ્રીય સમાજના પ્રમુખ શ્રી રામજીભાઈ કરમશી નાકરાણીએ બધું સાંભળી લીધા પછી અંતે એવું જણાવ્યું કે તમારી જે તકલીફ હોય તે વિગતવાર લખીને કેન્દ્રીય સમાજમાં મોકલાવો. જે ભાવતું હતું તે વૈધે બતાવ્યું અને તે પત્ર લખવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી શ્રી રમેશભાઈ માવજીભાઈ વાગડીયાને.

તા. ૦૪-ઓગસ્ટ-૨૦૦૯ના રમેશભાઈ વાગડીયાએ પત્રનું લખાણ કર્યું: આ દિવસે તે ઐતિહાસિક પત્ર લખાણો. પત્ર લખવાનું બીડું ઝડપ્યું સનાતની ભાઈ શ્રી રમેશભાઈ વાગડિયાએ. ત્યાં હાજર સૌ સનાતની ભાઈઓની સતપંથ બાબતે જે કંઈ સમસ્યાઓ હતી તેનો અભ્યાસ કર્યો અને તેનું લખાણ કર્યું. આ પત્ર કેન્દ્રીય સમાજના પ્રમુખશ્રીને ઉદ્દેશીને લખવામાં આવ્યો. પણ પ્રશ્ન એ હતો કે આ પત્ર કઈ સંસ્થા લખે. તેમાં મોકલનારાનું સરનામું કોનું આપવું? સનાતનીઓ માટે મૂંઝવણ ઊભી થઇ. ગળે ઘંટ બાંધવા કોઈ તૈયાર નહોતું. કારણને એ પત્ર લખનાર ઉપર દુનિયાભરના દબાણો આવવાના હતા. સંસ્કાર ધામને અત્યારે અલિપ્ત રાખવાનું નક્કી થયું. અત્યારે તે પત્ર કોઈ એક સનાતનીના સરનામેથી લખવો અને તેમાં સૌ સનાતનીઓ સહી કરે એમ નક્કી થયું. અને તે પત્ર ઉપર સહીઓ લેવાનું ચાલુ કર્યું. નવાઈની વાત તો જુઓ કે એ પત્ર ઉપર વાંઢાય ઉમિયા માતાજી સંસ્થાનના તે વખતના પ્રમુખ શ્રી રવિલાલ કેશરા રામજીયાણીએ ભાવશૂન્ય થઇને સહી કરવાની ચોખ્ખી ના પાડી દીધી. સંસ્કારધામના પ્રમુખ શ્રી જેઠાલાલ ચોપડાએ પણ સહી કરવાની ના પાડી દીધી. જુઓ તો ખરા સતપંથ ધર્મનો સંપૂર્ણ પણે ત્યાગ કરીને સનાતન ધર્મનો અંગીકાર કરી ચૂકેલા વડીલોએ ઊભી કરેલી સંસ્થાઓના આજના હોદ્દેદારો (પ્રમુખો) સનાતનીઓના હક્કો માટે લખવામાં આવેલ ફરિયાદી પત્ર ઉપર સહીઓ કરવામાં ગભરાતા હતા. આવી હતી સનાતનીઓની પરિસ્થિતિ. તેઓ સનાતની ભાઈઓનો શું ઉદ્ધાર કરશે, એવો ભાવ લોકોના મનમાં આવતો હતો. સનાતનીઓને તો હવે પોતાના હાથે જ પોતાના હક્કો માટે લડાઈ લડાવી પડે એમ હતું. ચારે દિશામાં તેમને લડવું પડે એમ હતું. એક બાજુ પીરાણા સતપંથ સામે, બીજી બાજુ કેન્દ્રીય સમાજ સામે, ત્રીજી બાજુ વાંઢાય અને ચોથી બાજુ સંસ્કાર ધામ દેસલપર (વાંઢાય) સંસ્થાની સામે. આપણે સુવિદિત છીએ કે પાછળના દિવસોમાં પણ આ બે વ્યક્તિઓ કે જેઓ તે પત્ર ઉપર સહી કરવા માટે ગભરાતા હતા તેઓનો સતપંથ તરફી કૂણું વલણ તો રહ્યું જ અને તેના માઠા પરિણામો આપણી ત્રણે સંસ્થાઓને ભોગવવા પડયાં, જેની ચર્ચા આપણે અત્યારે નથી કરવી. પણ હકીકત તો હકીકત જ રહેવાની છે. કંઈક નવી કેડી કંડારવી હોય તો હિંમત જોઈએ. હિંમત કરવામાં ભલભલા છુપાતા ફરતા હોય છે. ભલભલાની પેન્ટ ઢીલી થઇ જતી હોય છે. ઘણા ઓછા હિંમતવાન લોકો જ સહી કરવાની હિંમત બતાવતા હોય છે. કોઈ બિલાડીને ગળે ઘંટ બાંધવા તૈયાર થતું નથી.

તા. ૦૪-ઓગસ્ટ-૨૦૦૯ના દિવસે સાંજે ૪.૩૦ વાગે એ ઐતિહાસિક પત્રની કેન્દ્રીય સમાજને સોંપણી: આ દિવસે લગભગ ૩૬ જેટલા હિંમતવાન ભાઈઓની સહીઓથી તે ઐતિહાસિક પત્ર કેન્દ્રીય સમાજને સોંપવામાં આવ્યો. કેન્દ્રીય સમાજને વર્ષ ૨૦૧૦માં સુવર્ણ જયંતી મહોત્સવ ઉજવવાનો હતો, તેની તૈયારીઓ પૂરજોશમાં ચાલી રહી હતી. અને બીજી બાજુ સનાતનીઓનો આક્રોશ પણ પરાકાષ્ઠાએ પહોંચ્યો હતો. અને તેમ કરવા માટે કુદરત પણ અમુક ઘટનાઓને આકાર આપી રહી હતી. આપણા ઇષ્ટદેવ ભગવાન શ્રી લક્ષ્મીનારાયણને પણ ચિંતા હતી કે એક બાજુ કેન્દ્રીય સમાજનો સુવર્ણ જયંતી મહોત્સવ છે અને તેના બીજાજ વર્ષે સંસ્કાર ધામમાં તેનો (ભગવાન શ્રી લક્ષ્મીનારાયણનો) પ્રાણ-પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ છે. એટલા માટે થઈને ભગવાન પણ એમ ઈચ્છતા હશે કે અમુક ઘટનાઓને તો અંજામ આપવો પડશે કે જેથી સનાતનીઓમાં જાગૃતિ આવે જેથી આવનારા પ્રસંગોમાં માનવ મહેરામણ ભેગું થાય.

તા. ૦૫-ઓગસ્ટ-૨૦૦૯ ના દિવસે રાત્રે કેન્દ્રીય સમાજના મોવડીઓ સાથે સનાતની ભાઈઓની મિટિંગ: પત્ર આપવાના બીજા દિવસે સનાતની ભાઈઓની કેન્દ્રીય સમાજના ટ્રસ્ટી-હોદ્દેદારો સાથે બંધ બારણે મિટિંગ ગોઠવાઈ. સનાતની ભાઈઓ તરફથી મુખ્ય વ્યક્તિઓ હતી:

1.    શ્રી હિંમતભાઈ રતનશી ખેતાણી             – મુંબઈ

2.    શ્રી રમેશભાઈ માવજી વાગડિયા             – બેંગલોર

3.    શ્રી પુનમભાઈ ખીમજી ધોળુ                  – મોડાસા

4.    શ્રી પ્રેમજીભાઈ ભાણજી કેસરાણી           – મુંબઈ

5.    શ્રી અબજીભાઈ વિશ્રામ કાનાણી            – મુંબઈ

6.    શ્રી માવજીભાઈ કેશરા રામાણી              – નખત્રાણા

ખુલ્લે આમ વિસ્તૃત ચર્ચા થઈ. સનાતની ભાઈઓ તરફથી સમાજને પૂછવામાં આવ્યું કે સનાતની ઓળખ ધરાવતો આપણો કેન્દ્રીય સમાજમાં પીરાણા સતપંથ સમાજના ભાઈઓને શા માટે છાવરવામાં આવે છે? સતપંથ સનાતન બાબતે ચર્ચાઓ થઇ, પણ અંતે કોઈ નિષ્કર્ષ પર સમાજના મોવડીઓ આવ્યા નહિ. આવે પણ કેમ? છેલ્લા ૨૦-૨૫ વરસથી આમનેઆમ લોલમલોલ કુટાતું હતું. ન તો સમાજના હોદ્દેદારોને સમાજના ઈતિહાસનું જ્ઞાન હતું અને ન તો જ્ઞાતિના ઈતિહાસનું જ્ઞાન. તેમને કોઈ પૂછવાવાળુ નહોતું.

કેન્દ્રીય સમાજના હોદ્દેદારોની નિષ્ક્રિયતા અને ખોટી માન્યતાઓ: સમાજના તે વખતના હોદ્દેદારો અને અન્ય આગેવાનો સનાતન ધર્મ પ્રત્યે સાવ જ નિષ્ક્રિય અને બે જવાબદાર થઇ ગયા હતા. સમાજના સુધારક વડીલોએ પીરાણા સતપંથ ધર્મનો સદન્તરે ત્યાગ કરી આપણો મૂળ સનાતન હિંદુ ધર્મનો અંગીકાર કર્યો હતો. કરછ ગામડાંના “ખાના” (“જમાતખાના”નું અપભ્રંશ)ની મિલકતોની આશા રાખ્યા વગર પોતાના માટે સનાતન સમાજો ઊભા કરીને સનાતની ઓળખ ધરાવતી કેન્દ્રીય સમાજની સ્થાપના કરી હતી. સમાજના તત્કાલીન આગેવાનો પણ ભૂલી ગયા હતા કે કેન્દ્રીય સમાજને વર્ષ ૧૯૬૦માં રજિસ્ટર કર્યા પહેલાં એ સમાજની સ્થાપના છેક ૧૯૩૭-૩૮માં કરવામાં આવી હતી. ત્યારે આપણી સમાજનું નામ હતું “કચ્છ કડવા પાટીદાર સનાતની સમાજ” હતું અને તેના પ્રથમ પ્રમુખ હતા વિરાણી મોટી ગામના નરવીર વડીલ શ્રી રતનશી ખીમજી ખેતાણી. આ સમાજનું વિધિવત્ બંધારણ હતું અને ગામેગામની સમાજો સાથે સંકળાયલું હતું. તેઓએ પ્રમુખ તરીકે સેવા સન ૧૯૬૦ સુધી આપી હતી. કેન્દ્રીય સમાજની સ્થાપના ફક્ત અને ફક્ત સનાતનીઓના હિતની રક્ષા કરવા માટે થઇ હતી. આ સત્ય હકીકતોથી તત્કાલીન આગેવાનો સાવ આજાણ હતા. તે વખતે તેમના ગળે આ વાત ઉતારવી અત્યંત કઠિન અને લોઢાના ચણા ચાવવા જેવું હતું. છતાં પણ ત્યાં ઉપસ્થિત સનાતની ભાઈઓએ ખાસ કરીને રમેશભાઈ માવજી વાગડિયાએ અને હિંમતભાઈ રતનશી ખેતાણીએ નિર્ધાર કર્યો કે સમાજમાં ધાર્મિક બાબતે કંઈ ને કંઈ નીવડો લાવીને જ જંપીશું. કાર્ય અતિ મુશ્કેલી ભર્યું હતું. પણ દૃઢ સંકલ્પથી અશક્ય કાર્ય પણ શક્ય બની જતું હોય છે. મેં અને હિંમત ભાઈ ખેતાણીએ વિચાર્યું કે જો આપણે મક્કમતાથી લડશું તો સુધારક વડીલોએ જે ઉદ્દેશો અને હેતુઓથી કેન્દ્રીય સમાજની સ્થાપના કરી હતી તેને પુન:સ્થાપિત કરી શકીશું.